Ba Lan đứng vị trí thứ 27 trên bảng xếp hạng các quốc gia giáo dục tốt nhất (Best countries for education) năm 2023 của US News & World Report [1]. Trên bảng xếp hạng Hệ thống giáo dục đại học mạnh 2023 của Quacquarelli Symonds (QS Higher Education System Strength Rankings 2022), quốc gia này đứng thứ hạng 46 [2].
Giáo dục đại học của Ba Lan được chia làm 3 giai đoạn: Cử nhân (Licencjat, Inżynier), thạc sĩ (Magister) và tiến sĩ (Doktor). Hệ thống này bắt đầu được áp dụng từ năm học 2007 – 2008 cho tất cả các ngành học ngoại trừ những ngành liên quan trực tiếp đến sức khỏe như y, nha, dược, tâm lý, luật, bác sĩ thú y. Những ngành học liên quan đến sức khỏe đi theo hệ thống 2 giai đoạn (thạc sĩ và tiến sĩ).
Học sinh hoàn thành chương trình trung học phổ thông đại cương và trung học hướng nghiệp phải trải qua kỳ thi gắt gao để được cấp chứng chỉ tốt nghiệp. Sau khi có chứng chỉ tốt nghiệp, học sinh mới được chấp nhận vào học giai đoạn đại học. Chương trình sau phổ thông trung học 3 giai đoạn gồm:
Nội dung chính
- 1. Giai đoạn 1 (First-cycle studies)
- 2. Giai đoạn 2 (Second-cycle studies)
- 3. Tương đương giai đoạn 2 (Long-cycle studies)
- 4. Giai đoạn 3 (Third-cycle studies)
- 5. Hệ thống thang điểm
- 6. Năm học
1. Giai đoạn 1 (First-cycle studies)
- Thời gian học: 3 – 3,5 năm (Cử nhân, Licencjat), 3,5 – 4 (Kỹ sư, Inżynier)
- Số tín chỉ cần tích lũy: 180 – 240 ECTS
Giai đoạn 1 kéo dài từ 3 đến 4 năm, sinh viên sẽ học lấy bằng cử nhân (tiếng Ba Lan licencjat) hoặc kỹ sư (inżynier) ở các ngành kỹ thuật, kinh tế hoặc nông nghiệp. Bằng này tương đương với bằng cử nhân ở các quốc gia khác giúp sinh viên ra trường kiếm việc làm hoặc tiếp tục học lên thạc sĩ.
2. Giai đoạn 2 (Second-cycle studies)
- Thời gian học: 1,5 – 2 năm
- Số tín chỉ cần tích lũy: 90 – 120 ETCS
Giai đoạn 2 kéo dài từ 1,5 đến 2 năm sinh viên sẽ theo học để lấy bằng thạc sĩ (magister) hoặc tương đương tùy thuộc chương trình học. Chương trình này đào tạo cho sinh viên lý thuyết cũng như phát triển kỹ năng sáng tạo và ứng dụng. Ở các ngành nghệ thuật, chương trình tập trung phát triển tài năng sáng tạo. Người có bằng thạc sĩ có thể học lên tiếng sĩ ở giai đoạn 3. Để được bằng này sinh viên phải tích lũy đủ từ 90 – 120 tín chỉ.
3. Tương đương giai đoạn 2 (Long-cycle studies)
- Thời gian học: 4,5 – 6 năm
- Số tín chỉ cần tích lũy: 270 – 360 ECTS
Bên cạnh chương trình học thông thường, các ngành học liên quan đến luật, tâm lý, y, nha, dược, bác sĩ thú y, biểu diễn nghệ thuật sinh viên sẽ học theo chương trình tương đương với giai đoạn 2.
Chương trình này kéo dài từ 4,5 đến 6 năm lấy bằng thạc sĩ (magister) hoặc bằng cấp khác tương đương. Để đạt được bằng này sinh viên phải tích lũy từ 270 – 360 tín chỉ. Chương trình học này cung cấp cho sinh viên chương trình học vừa đạt được kiến thức cơ bản vừa chuyên sâu. Hoàn thành khóa học này được cấp bằng tương đương thạc sĩ ở giai đoạn 2.
4. Giai đoạn 3 (Third-cycle studies)
- Thời gian học: 3 – 4 năm
- Số tín chỉ cần tích lũy: Bảo vệ luận án và thi đậu tiến sĩ
Giai đoạn 3 lấy bằng tiến sĩ kéo dài từ 3 đến 4 năm dành cho những ứng viên đã có bằng thạc sĩ học lên tiến sĩ ở các trường đại học cũng như các viên nghiên cứu. Bằng tiến sĩ được cấp cho nghiên cứu sinh đã bảo vệ thành công đề tài trước hội đồng đánh giá luận án và đậu kỳ thi tiến sĩ.
5. Hệ thống thang điểm
| Thang điểm châu Âu ECTS | Thang điểm Ba Lan | Chú thích |
| A | 5 (bardzo dobry) | Rất tốt |
| B | 4,5 (+dobry) | Tốt |
| C | 4 (dobry) | Khá tốt |
| D | 3,5 (+dostateczny) | Qua mức yêu cầu |
| E | 3 (dostateczny) | Đạt yêu cầu |
| FX, F | 2 (zaliczenie) | Không đạt yêu cầu |
6. Năm học
Năm học có 2 học kỳ: học kỳ mua thu (tháng 10 – giữa tháng 2) và học kỳ mùa thu (giữa tháng 2 – tháng 6). Kết thúc mỗi học kỳ kèm theo kỳ thi. Các hoạt động trên lớp bao gồm nghe giảng, lên lớp, hội thảo, thí nghiệm, thảo luận nhóm.
—
[1] https://www.usnews.com/news/best-countries/education-full-list
[2] https://www.topuniversities.com/system-strength-rankings/2018